Pleeggrootouders: ze zijn hard nodig
In mijn praktijk kom ik ze weleens tegen: grootouders die tevens pleeggrootouders zijn. In Nederland wonen zo’n 3.500 kinderen bij hun opa en oma. 16% van alle pleegouders in Nederland zijn pleeggrootouder. Onlangs vond er aan tafel bij Jeroen Pauw een gesprek plaats tussen pleeggrootouders. Het tekort aan pleeggezinnen werd besproken. Enkele voorbeelden: in Amsterdam hebben ruim 1400 kinderen pleegzorg nodig, in Overijssel staan er op dit moment 50 kinderen op de wachtlijst voor pleegzorg en Het Gooi kent een flink tekort. Aan tafel werd gepleit voor méér grootouders in de pleegzorg: niet in de laatste plaats omdat kinderen te snel in de crisisopvang zouden belanden en er niet eerst zou worden gekeken in hun eigen (familie)netwerk.
Codicil
De Stichting Belangenbehartiging Pleeggrootouders Nederland (SBPN) stelt voor om een codicil in te voeren, waarin grootouders proactief kunnen aangeven dat ze de zorg voor hun kleinkind(eren) op zich willen nemen, mocht dat nodig zijn. Een codicil is een handgeschreven wilsverklaring (voorzien van een datum en een handtekening).
Naar aanleiding van de uitzending van Pauw heeft Geleijnse (kamerlid 50PLUS) vragen gesteld aan minister De Jonge over dit voorstel. De minister ziet vooralsnog niets in de landelijke invoering van een codicil: 'Het blijft van belang dat wordt nagegaan welk pleeggezin geschikt is voor een kind. Ook in het geval van een codicil moet voor elk kind gekeken worden of de grootouders geschikte pleegouders zijn of niet, waardoor een codicil het proces van plaatsing niet versnelt' (beantwoording Kamervragen).
Geen financiële en juridische verschil
In financieel en juridisch opzicht is een pleeggrootouder gelijk aan een ander soort pleegouder. Er is in die opzichten dus geen verschil met andere pleegouders. Net als een pleegouder heeft een pleeggrootouder bijvoorbeeld recht op een (belastingvrije) pleegzorgvergoeding, ook wanneer sprake is van een AOW-uitkering. In november jl. heeft het kabinet voorgesteld om deze vrijstelling structureel te maken.
Géén kostendelersnorm
Tevens is het goed om te weten dat de kostendelersnorm niet wordt ingevoerd voor de AOW. Dus wanneer een alleenstaande grootouder met een pleegkind van 18 jaar of ouder woont, krijgt deze grootouder de AOW-uitkering voor alleenstaanden (dit is 70% van het netto minimumloon). Eerder was het voorstel om deze grootouder te korten op zijn AOW-uitkering en slechts 50% van het netto minimumloon uit te keren wanneer sprake was van een inwonend volwassen pleegkind.
Blokkaderecht
Net als andere pleegouders hebben pleeggrootouders nadat het kleinkind een jaar bij hen heeft gewoond het blokkaderecht. Dit houdt in dat zij kunnen blokkeren dat het kleinkind bij hen wordt weggehaald (let op: de kinderrechter heeft het laatste woord). Tevens zijn pleeggrootouders die ten minste een jaar een kleinkind hebben verzorgd en opgevoed, belanghebbende in de zin van de wet. Dit houdt in dat zij aanwezig mogen zijn bij rechterlijke procedures. ‘Gewone’ grootouders zijn geen belanghebbende in een juridische procedure die hun kleinkind aangaat.
Omgangsrecht
Hoe zit het nu met het omgangsrecht van pleeggrootouders wanneer hun kleinkinderen niet langer tevens hun pleegkind zijn? De wet vereist dat grootouders in dat geval moeten aantonen dat er tussen hen en hun kleinkinderen sprake is van een ‘nauwe persoonlijke betrekking’. Het is niet eenvoudig om deze nauwe betrekking aan te tonen, maar ik ga er vanuit dat het ten aanzien van pleeggrootouders gemakkelijker is om vast te stellen dat de band met hun kleinkinderen gekwalificeerd kan worden als een ‘nauwe persoonlijke betrekking’.
Tot slot
Pleeggrootouders zijn hard nodig. Al is een codicil dan niet de gedroomde oplossing, hierover proactief nadenken is zeer wenselijk. Pleeggrootouder zijn houdt vaak in dat u de vader- of moederrol moet vervullen die uw eigen kind ten aanzien van uw kleinkind niet kan vervullen. Dit kan heel pijnlijk zijn. Toch is de optie ‘pleeggrootouder’ een denkproces waard. Neem gerust contact op wanneer u zich hierover juridisch verder wilt laten voorlichten.
