De verwijdering van een leerling
Vrijwel iedere middelbare school zal er op enig moment wel mee te maken hebben gehad: de definitieve verwijdering van een leerling. Allerlei omstandigheden kunnen aanleiding geven voor een dergelijk ingrijpend besluit, variërend van herhaaldelijk verzuim en wangedrag van de leerling tot een ernstig verstoorde relatie tussen school en ouders. Aangezien de verwijdering vaak een moeizame voorgeschiedenis kent, kan het gebeuren dat ook over de verwijdering zelf nog conflict ontstaat.
Zowel voor leerling als school is het dan allereerst goed te beseffen dat het besluit tot verwijdering een zogenaamde ‘discretionaire bevoegdheid’ is. Dat betekent dat een rechter niet op de stoel van het schoolbestuur gaat zitten, maar slechts oordeelt of de school in redelijkheid tot het besluit heeft kunnen komen. De school heeft dus een zekere beoordelingsvrijheid, maar moet wel kunnen toelichten zij haar belang bij verwijdering van de leerling zwaarder heeft laten wegen dan het belang van de leerling bij voortzetting van het onderwijs in de vertrouwde omgeving. Dat is een belangenafweging, die door de rechter wordt getoetst op redelijkheid.
Het belang van de school zal veelal gelegen zijn in een veilige en ordelijke omgeving voor docenten en leerlingen en in het bewaken van de onderwijsprestaties, ook van de overige leerlingen. In principe kunnen alle omstandigheden worden betrokken in de weging van dat belang, ook grensoverschrijdend gedrag van de ouders. In de jurisprudentie kunnen allerhande kleurrijke voorbeelden gevonden worden, van leerlingen die ‘bangalijsten’ opstellen tot ouders die onaangekondigd de lessen binnentreden of hun kind toestemming geven om regelmatig te spijbelen. Wel blijkt uit de regelgeving, dat het niet mogelijk is een leerling gedurende het schooljaar te verwijderen vanwege te lage cijfers.
Daarnaast stellen wet- en regelgeving enkele formele eisen aan de verwijdering, die de zorgvuldigheid van de besluitvorming moeten waarborgen. Wanneer de school deze formele eisen niet goed naleeft, geeft dat een rechter alsnog handvaten om de verwijdering ongedaan te maken. Een goed voorbeeld daarvan is de plicht van de school om de leerling zelf te horen over de voorgenomen verwijdering. Als de leerling jonger is dan 18, moeten ook zijn ouders of verzorgers in de gelegenheid worden gesteld hun visie te geven.
Wanneer het gaat om een scholier die nog onder de leerplicht valt, is de school bovendien verplicht de verwijdering vooraf te overleggen met de inspectie. Daarbij moet met de inspectie worden besproken op welke andere wijze de leerling eventueel onderwijs zou kunnen blijven volgen. Doel hiervan is natuurlijk het voorkomen van onnodige schooluitval en het verzekeren van een zorgvuldige afweging voor de verwijdering.
Een leerplichtige scholier kan bovendien niet worden verwijderd zonder dat een andere school bereid is gevonden hem in te schrijven. Ook wanneer de school een dergelijke leerling voor langere tijd zou schorsen in afwachting van een definitieve verwijdering, houdt de school een zorgplicht voor het onderwijs van deze leerling. Er zullen dan dus wegen gevonden moeten worden om de leerling te voorzien van onderwijs, ondanks zijn uitsluiting van de klassikale lessen. Wanneer dat niet gebeurt, zou de leerling daar in rechte tegen op kunnen komen en bijvoorbeeld weer toegang tot de lessen kunnen eisen.
Overigens is het voor de verwijdering dus slechts vereist dat een andere school bereid is de betreffende leerling in te schrijven. De verwijderende school is er niet voor verantwoordelijk dat de inschrijving ook daadwerkelijk plaatsvindt, zeker niet wanneer de ouders aangeven niet te willen dat het kind wordt ingeschreven op de nieuwe school. Onder die omstandigheden zou een leerplichtige scholier dus wel degelijk verwijderd kunnen worden.
Belangrijk is daarom dat de school de verwijdering volgens het boekje uitvoert.
Al met al hebben scholen dus een behoorlijke beoordelingsvrijheid bij de verwijdering van een leerling, mits daar een deugdelijke belangenafweging aan ten grondslag wordt gelegd. Tegelijk dient een dergelijk ingrijpend besluit wel zorgvuldig te worden voorbereid, om te verzekeren dat het stand houdt bij een eventuele rechterlijke toetsing. Belangrijk is daarom dat de school de verwijdering volgens het boekje uitvoert.
Heeft u vragen over de kwaliteit van een belangenafweging of de formele kant van een verwijdering, zijn de advocaten van onze praktijkgroep Onderwijs u graag van dienst.
