Vertrouwen; een onsje meer mag wel

Er zijn beroepen waarbij niet echt na te rekenen valt of ze goed worden uitgeoefend.  Die staan of vallen met vertrouwen. Neem die van de dokter, de rechter en de advocaat.  Ze liggen steeds meer publiek onder vuur. Kun je je gezondheid en je recht nog wel aan hen toevertrouwen? Waren we vroeger gewoon naïef? En wat is er te doen tegen het afnemen van hun krediet?

Het wordt er ook niet vertrouwenwekkender op. Vorig jaar noteerden we de dodelijke bacterie in het Maasstadziekenhuis, de  wantoestanden op de afdeling cardiologie van het Ruwaard van Putten Ziekenhuis in Spijkenisse en, met een overloop naar dit jaar, alle commotie over neuroloog Jansen Steur. Krijgen patiënten niet gaandeweg een algeheel unheimisch gevoel over hun specialist en hun ziekenhuis? De contouren van een angstcultuur met alle overcontrole, juridisering en kosten van dien, zijn al zichtbaar.

En dan de rechters. De wrakingsverzoeken zijn vanaf 2005 met 81% toegenomen. Er wordt rechters vanuit de politiek voorgehouden dat ze zwaarder moeten straffen. En concreet werd dezer dagen publiek getwijfeld aan de deskundigheid en ervaring van de rechtbank te Almelo. Konden zij zo’n grote zaak als die van Jansen Steur wel aan? Moest er geen aparte rechtbank-kamer voor medische zaken komen? De rechtbank stelde ons weliswaar publiek gerust: we zijn op onze taak berekend en doen dit echt veel vaker, maar een juridische procedure moet nu eenmaal zorgvuldig. Maar de twijfel was stem gegeven. 

Naast aarzelingen bij de kwaliteit worden er vragen gesteld bij de onafhankelijkheid van rechters. De Telegraaf sprong vorige week op de affaire bij het gerechtshof te Den Haag waar mogelijk sprake zou zijn van belangenverstrengeling van één van de raadsheren. Waarmee weer publiek de suggestie wordt gevoed dat vast veel meer rechters in besturen en clubjes zitten waar ze vrinden tegenkomen die ze een dienst willen bewijzen. Van de weeromstuit gaan nu weer alle bijbanen van rechters onder de loep.

Beter werd het niet toen de rechters een week geleden zélf de barricade opgingen. Wat begon als een pamflet van zeven raadsheren uit Leeuwarden, is inmiddels ondertekend door meer dan 500 rechters. “Werkdruk bedreigt de rechtspraak”, mopperen de magistraten. Rechters voelen zich tegenwoordig kennelijk een soort kippen in een legbatterij. Klachten over productiedwang dus, bevoogding en bureaucratisering. En hoe waar dat ook is, het publiek uitventen van dit soort klachten bevordert het vertrouwen in de rechtspraak niet.

Ook advocaten ontsnappen niet aan de vertrouwensdepressie. Rechters, zo schreef de krant vorige week, melden steeds vaker dat advocaten disfunctioneren. Maar ook onder  elkaar kunnen advocaten er wat van. De deken van de Orde van Advocaten betwijfelde publiek of een advocaat in het kader van de kwaliteit nog wel als “éénpitter” door kan. En er zijn nogal wat éénpitters. Wie gelooft inmiddels nog in correct declaratiegedrag van advocaten na de recente avonturen van Nederlands bekendste bekende strafpleiter. Als hij van zijn administratie een rommeltje maakt, zal dat dan elders anders zijn?

Vertrouwen? Iemand zal zeggen dat vertrouwen eerst verdiend moet worden. En dat we in het verleden te vaak goedgelovig zijn geweest. Tegen mensen opkeken enkel vanwege hun positie. Dat het goed is dat er nu geklaagd en geprocedeerd kan worden als er iets fout gaat. Het is allemaal waar. Maar alle  emancipatie van de verhoudingen ten spijt, blijft vertrouwen in de uitoefening van dit soort beroepen de kurk van de relatie. Waar die verdwijnt ontstaan een cultuur van risico mijden en dichtregelen.

Recept: dienstbaarheid

Het begint bij onszelf. Vertrouwen schenken stimuleert de ander om daarmee zorgvuldig om te gaan. Communiceer je angst, dan voed je een defensieve relatie met je dokter of advocaat.

De beroepsgroepen zélf kunnen ook veel doen. Een paar jaar geleden kwam de Raad voor de Volksgezondheid en Zorg met het advies: Vertrouwen in de arts. Daarin werd het recept voor het behoud van vertrouwen in de dokter gegeven:spreek als beroepsgroep eigen richtlijnen en een integriteitscode af, treedt samen op tegen slecht functionerende artsen, werk beter samen met andere medici en paramedici en maak je kwaliteit zichtbaar. Weet je als beroepsgroep dus dienstbaar aan je klant en neem hem als uitgangspunt in je werk. Niet jezelf. Dat gaat de klant merken.

Dit recept voor vertrouwensgroei is breed bruikbaar in het nieuwe jaar. Voor de docent, de drogist en de dominee.