Vaccineren zonder toestemming van ouders?

De vraag naar het al dan niet vaccineren van kinderen is de laatste tijd veelvuldig in het nieuws. Hoe ver reikt de vrijheid van ouders hierin? Wat weegt hier zwaarder: de keuzevrijheid van ouders of het belang van het kind? En: mogen niet gevaccineerde kinderen van het kinderdagverblijf worden geweerd zolang ze niet ingeënt zijn?

Discussie met ouders

Op 13 juli 2018 had de rechtbank in Oost-Brabant over een soortgelijke situatie te oordelen. Het betrof ouders die niet bij elkaar woonden, en de ouders waren van een peutermeisje. Het meisje is onder toezicht gesteld van een GI (Gecertificeerde Instelling). Ook is zij al geruime tijd uit huis geplaatst in een pleeggezin.  Vervolgens ontstaat er een discussie tussen de GI en de ouders over het al dan niet inenten van het meisje. De ouders hebben op internet gelezen dat inenten gevaarlijk kan zijn; ze maken daarom bezwaar. De GI vindt het van belang dat er wél inenting plaatsvindt.

Ziekenhuisopname en oogontsteking

Omdat een GI een beslissing tot inenting niet mag nemen zonder toestemming van ouders of rechter, dient de GI een verzoekschrift bij de rechtbank in, waarin wordt verzocht om toestemming van de rechter voor het vaccineren van het meisje. De reden dat dit verzoek is gedaan, is dat het meisje al een aantal keren heel erg ziek is geweest, met hoge koorts en een ziekenhuisopname tot gevolg. Ook had zij recent last van een flinke oogontsteking. De Raad voor de Kinderbescherming geeft ter zitting aan het eens te zijn met het verzoek van de GI.

Ernstig gevaar of belang van het kind?

De rechter komt tot het oordeel dat het meisje mag worden ingeënt zonder toestemming van de ouders, maar wel via een behoorlijke omweg. Het artikel in het Burgerlijk Wetboek dat hierover gaat (artikel 1:265h BW), bepaalt dat de rechter vervangende toestemming kan verlenen voor een medische behandeling, wanneer die nodig is om ernstig gevaar voor de gezondheid van een kind af te wenden. Dit is een behoorlijk streng criterium. De rechter vindt dan ook niet dat deelname aan het Rijks vaccinatieprogramma nodig is om ernstig gevaar voor de gezondheid van het kind af te wenden.

Internationaal Verdrag voor de Rechten van het kind

De rechter geeft echter toch vervangende toestemming voor de inenting, met een beroep op het Internationaal Verdrag voor de Rechten van het Kind (IVRK). Daarin staat dat de belangen van het kind een eerste overweging horen te vormen en in de regel de doorslag behoren te geven. De rechter weegt hierbij mee dat het jonge meisje in een paar maanden tijd al heel erg ziek is geweest, waaronder hoge koorts, een ziekenhuisopname en een flinke oogontsteking zonder duidelijke oorzaak. Wanneer het meisje niet wordt gevaccineerd, zal zij extra vatbaar blijven voor alle gevaarlijke kinderziekten. Dat is niet in het belang van een goede gezondheid van het kind, aldus de rechter. Dat ouders op internet bezwaren hebben gelezen tegen inenten, weegt daartegen onvoldoende op.

Hoger beroep niet zinvol

Saillant detail is dat de rechtbank haar beslissing uitvoerbaar bij voorraad verklaart. Dat betekent dat de vaccinatie direct kan plaatsvinden, zonder dat de mogelijkheid dat ouders in hoger beroep gaan, hoeft te worden afgewacht. Dit maakt een hoger beroep feitelijk zinloos. Tegen de tijd dat de zaak in hoger beroep wordt behandeld, zal het meisje al gevaccineerd zijn.

Ruim criterium

De rechter legt hier een behoorlijk ruim criterium aan. Uit medisch wetenschappelijk onderzoek blijkt immers ruim voldoende dat vaccinatie van kinderen in hun belang is. Door de keuze van de rechter om dit criterium aan te leggen in plaats van het criterium van het burgerlijk wetboek (alleen medische ingreep wanneer nodig om ernstig gevaar voor de gezondheid van het kind af te wenden), wordt een verzoek van een GI om vervangende toestemming voor een vaccinatie, juridisch gezien zeer kansrijk, ook in andere zaken.

Deze blog is geschreven voor de kwartaalnieuwsbrief 'Echtscheiding & Hulpverleners'. Anje Slootweg is advocaat familierecht en mediator. Ze treedt veelvuldig op bij echtscheiding.