Scheiden zonder rechter: goedkoop is duurkoop?
Recent lanceerde staatsecretaris Teeven (Veiligheid en Justitie) een initiatiefwetsvoorstel waardoor een echtscheiding voor echtgenoten zonder kinderen eenvoudiger en goedkoper moet worden. Zij kunnen volgens dit voorstel ervoor kiezen te scheiden bij de ambtenaar van de burgerlijke stand in plaats van de rechter. Dit voorstel vloeit voort uit het regeerakkoord Bruggen slaan van 29 oktober 2012, waarin de volgende passage is opgenomen: “Echtscheiding zonder tussenkomst van de rechter wordt mogelijk als er geen kinderen betrokken zijn en partners overeenstemming over de scheiding hebben bereikt”.
Inmiddels is vanuit de vereniging Familierecht Advocaten en Scheidingsmeditors (vFAS) via onder meer een persbericht bezorgd gereageerd op het initiatiefwetsvoorstel. De leden van deze vereniging zijn advocaten die zich hebben gespecialiseerd in het personen- en familierecht. De meesten zijn daarnaast ook advocaat-scheidingsmediator. Voor allen geldt dat zij mensen bijstaan of begeleiden in het echtscheidingsproces met als doel de gevolgen van de echtscheiding zo veel mogelijk in overleg en zorgvuldig te regelen. Met name de zorgvuldigheid komt door het voorstel van Teeven in het gedrang!
Goedkoop?
Uit de memorie van toelichting bij het initiatiefwetsvoorstel komt nadrukkelijk de eigen verantwoordelijkheid van de echtgenoten naar voren. De redenering is als volgt: het staat een ieder vrij om zonder voorafgaand juridisch advies te trouwen; scheiden zonder tussenkomst van de rechter en zonder verplicht juridisch advies moet dan ook mogelijk zijn. Zo’n maatregel past in het kader van een terugtredende overheid en stimuleert de eigen verantwoordelijkheid van de burgers!
Concreet komt het initiatiefwetsvoorstel erop neer dat echtgenoten die het samen eens zijn een gemeenschappelijk verzoek tot echtscheiding bij de ambtenaar van de burgerlijke stand kunnen indienen. Vervolgens gaat de ambtenaar na of de echtgenoten aan de in de wet gestelde voorwaarden voldoen. Denk bijvoorbeeld aan de check of de echtgenoten geen minderjarige kinderen hebben en ook of de ambtenaar bevoegd is. Vervolgens moeten de echtgenoten minimaal veertien dagen na indiening van hun verzoek voor de ambtenaar verschijnen om te verklaren dat hun huwelijk duurzaam is ontwricht en dat zij willen scheiden. Daarna stelt de ambtenaar vast dat aan de wettelijke vereisten is voldaan en draagt hij zorg voor inschrijving van de echtscheiding in het huwelijksregister. Voor de afhandeling van de echtscheiding zijn de echtgenoten slechts leges aan de betreffende gemeente verschuldigd.
Zo op het eerste gezicht lijkt het voorstel burgervriendelijk omdat het proces zelf eenvoudiger is en de kosten beperkt blijven. Deze conclusie is echter te kort door de bocht.
Duurkoop!
Voor de meeste mensen is echtscheiding een moeilijk proces. Zij moeten als toekomstige ex-echtgenoten opkomen voor hun eigen belangen. Vaak overzien zij niet de gevolgen van hun keuzes. De meeste echtscheidingen leiden uiteindelijk tot onderlinge overeenstemming en vastlegging van de afspraken in een echtscheidingsovereenkomst. Goede begeleiding van gespecialiseerde advocaten en scheidingsmediators is daarbij essentieel! De ervaring is dat echtgenoten die voorafgaand aan hun echtscheiding tot afspraken komen over de gevolgen daarvan meestal zonder problemen de toekomst ingaan.
Een echtscheiding zonder goed vastgelegde afspraken in een echtscheidingsovereenkomst kan leiden tot grote problemen voor ex-echtgenoten. Denk daarbij aan het afdwingen van alimentatiebetalingen, maar ook de verdeling van vermogensbestanddelen en de toerekening van schulden. Voor dit soort zaken zal alsnog een beslissing van de rechter gevraagd moeten worden met alle (extra) kosten van dien!
Verder zijn de meeste mensen zich er niet van bewust dat afspraken gemaakt moeten worden over de verevening (verdeling) van pensioenaanspraken en de rechten op (bijzonder) partnerpensioen. Deze afspraken moeten binnen twee jaar na echtscheiding bij de pensioenverzekeraars worden gemeld om rechtstreeks aanspraak te kunnen maken op de pensioenuitkering. Ook wijzigt door echtscheiding in fiscaal opzicht het nodige, bijvoorbeeld wat betreft de hypotheekrenteaftrek. Het wetsvoorstel kan ertoe leiden dat veel echtgenoten geen of verkeerde afspraken maken over de gevolgen van hun echtscheiding.
Overigens vertoont het wetsvoorstel overeenkomsten met de in 2009 afgeschafte flitsscheiding. Destijds gold wel als voorwaarde dat de echtgenoten voordat de ambtenaar de echtscheiding kon uitspreken een echtscheidingsovereenkomst mede getekend door een advocaat of notaris moesten overleggen. Deze procedure overleefde niet, omdat de flitsscheiding in het buitenland niet werd erkend.
Teeven doet met zijn wetsvoorstel opnieuw een poging om scheiden makkelijker te maken. De kans is echter groot dat het tegenovergestelde effect wordt bereikt: zonder verplichte begeleiding door een advocaat scheidingsmediator zullen echtgenoten niets regelen met betrekking tot de gevolgen van hun echtscheiding of verkeerde afspraken maken wat hen uiteindelijk duur zal komen te staan. Er zullen immers alsnog kosten gemaakt moeten worden om fouten te herstellen en rechten af te dwingen. Van goed overleg tussen de ex-echtgenoten zal dan geen sprake meer zijn…
Gelukkig betreft het een voorstel en nog geen wet. De staatssecretaris heeft al aangekondigd de vFAS te zullen consulteren. Via onze website zullen wij u op de hoogte houden van de ontwikkelingen op dit terrein.
