Pakketbezorger PostNL: zelfstandig ondernemer of in loondienst?

Steeds meer mensen kiezen, al dan niet noodgedwongen, voor het zelfstandig ondernemerschap. Voor deze zzp’ers brengt dit de nodige voordelen met zich mee zoals (ondernemings)vrijheid en fiscale voordelen, maar ook nadelen van geen ontslagbescherming en geen recht op een uitkering bij ziekte of werkloosheid. Een bedrijf als PostNL maakt voor hun pakketbezorgdienst gebruik van zowel mensen in loondienst als zelfstandig ondernemers.

(Schijn)ondernemer?

De postbezorgers beroepen zich erop dat er sprake is van schijnzelfstandigheid.

Halverwege 2015 heeft een groot aantal zelfstandige pakketbezorgers geprotesteerd tegen de in hun ogen lage betalingen. Door deze protestacties ontstonden grote achterstanden waardoor tienduizenden pakketten te laat werden bezorgd. Hoewel een akkoord werd bereikt, is een aantal zelfstandige pakketbezorgers deze acties niet in dank afgenomen en is hun vervoersovereenkomst opgezegd. In totaal is door 19 pakketbezorgers een procedure aangespannen wegens de beëindiging van hun vervoersovereenkomst. De postbezorgers beroepen zich erop dat er sprake is van schijnzelfstandigheid: theoretisch waren ze werkzaam op basis van een vervoersovereenkomst, maar feitelijk was er sprake van een arbeidsovereenkomst. Aangezien een arbeidsovereenkomst ontslagbescherming met zich meebrengt, zijn de pakketbezorgers van mening dat de opzegging vernietigd moet worden en het loon moet worden doorbetaald.

Alle omstandigheden van het geval

Of sprake is van een arbeidsovereenkomst dient op basis van de jurisprudentie beoordeeld te worden aan de hand van alle omstandigheden van het geval. Daarbij is het niet alleen van belang wat partijen vooraf hebben beoogd, maar ook hoe zij daaraan feitelijk invulling hebben gegeven. Daarnaast is niet één enkel kenmerk beslissend, maar moeten alle omstandigheden in onderling verband worden bezien.

Factoren

De rechtbank te Amsterdam heeft op 14 januari 2016 in een tweetal zaken uitspraak gedaan over de vraag of tussen partijen gesloten overeenkomst een (verkapte) arbeidsovereenkomst is. De rechtbank overweegt in beide zaken dat er zowel omstandigheden zijn die wijzen op zelfstandig ondernemerschap als omstandigheden die wijzen op een arbeidsovereenkomst:

Partijen beoogden bij het aangaan van de overeenkomst geen arbeidsovereenkomst tot stand te laten komen;

• Alle overeenkomsten tussen PostNL en de zelfstandige postbezorgers zijn vrijwel identiek en niet voor onderhandeling vatbaar;

• PostNL verstrekt zeer gedetailleerde instructies ten aanzien van de uitvoering van het werk. (bijv. bedrijfskleding, schoeisel, bevestiging scanner aan broekriem, kleur en maatvoering bus);

• De zelfstandige pakketbezorgers hebben investeringsrisico’s genomen wegens het aanschaffen van een bus;

• Door de belastingdienst is een VAR-verklaring afgegeven;

• Er is geen sprake van vast loon;

• PostNL houdt (straat)controle op naleving van de gegeven instructies;

• PostNL bepaalt eenzijdig de werktijden en routes;

• Structurele vervanging is niet toegestaan en incidentele vervanging na goedkeuring door PostNL.

Doorslaggevende factor

Uiteindelijk komt de rechtbank in beide zaken tot een ander oordeel. Doorslaggevend is in de eerste zaak¹ dat de pakketbezorger zich kort voor het aangaan van de vervoersovereenkomst heeft ingeschreven bij de Kamer van Koophandel om voor zijn enige opdrachtgever PostNL te werken. Dit leidt tot het oordeel van de rechtbank dat aan de zijde van pakketbezorger een zodanige economische onafhankelijkheid en gebrek aan zelfstandigheid is ontstaan dat hij niet als zelfstandig ondernemer kan worden aangemerkt, maar als werknemer van PostNL moet worden gezien.

In de tweede zaak² concludeert de rechtbank dat de pakketbezorger wel als zelfstandig ondernemer kan worden beschouwd. Doorslaggevend is dat de pakketbezorger al sinds 1989 bij de Kamer van Koophandel als koerier staat geregistreerd. Sinds 2006 heeft de pakketbezorger een overeenkomst met PostNL. In deze periode nam hij meer routes voor zijn rekening dan hij zelfstandig ooit zou kunnen rijden. De pakketbezorger besteedde deze routes op zijn beurt weer uit waardoor hij een minderheid van de routes zelf heeft gereden. Deze omstandigheid wijst volgens de rechtbank op zelfstandig ondernemerschap, zodat er geen sprake is van werkzaamheden op basis van een arbeidsovereenkomst.

Conclusie

Op grond van beide uitspraken kan worden geconcludeerd dat het niet eenvoudig is om vast te stellen of er sprake is van een arbeidsovereenkomst. Ook op basis van uitspraken van andere rechtbanken tussen pakketbezorgers en PostNL blijkt dat details de doorslag kunnen geven. Zo heeft de rechtbank Oost-Brabant³ geoordeeld dat de pakketbezorger niet op basis van een arbeidsovereenkomst werkzaam was, omdat zijn wil in de uitvoeringsfase hierop uitdrukkelijk niet gericht is geweest, tot aan de zitting toe. Niet onvoorstelbaar is dat de desbetreffende pakketbezorger hoger beroep instelt tegen deze uitspraak.

Kortom: waakzaamheid is geboden bij het inzetten van zzp’ers. Al zijn vooraf nog zulke duidelijke afspraken gemaakt, uiteindelijk is de feitelijke uitvoering doorslaggevend. Indien na verloop van tijd blijkt dat toch sprake is van een arbeidsovereenkomst kunt u als ondernemer achteraf worden geconfronteerd met ingrijpende arbeidsrechtelijke en fiscale gevolgen.

¹ ECLI:NL:RBAMS:2016:152
² ECLI:NL:RBAMS:2016:153
³ ECLI:NL:RBOBR:2016:83