Ouderschap, gezag en voogdij: hoe zit het ook alweer?

Er wordt een kindje geboren. Een bijzondere gebeurtenis die veel verandering teweeg brengt in het leven van de ouders, maar ook in de juridische werkelijkheid.

Er wordt een kindje geboren. Een bijzondere gebeurtenis die veel verandering teweeg brengt in het leven van de ouders, maar ook in de juridische werkelijkheid. Hoewel ouders er op dat moment niet altijd mee bezig zijn, gaan de termen 'ouderschap', 'gezag' en 'voogdij' een rol spelen. Termen die vaak door elkaar gebruikt worden en waarvan de gewone Nederlander niet altijd weet wat ze betekenen. Dit terwijl het belangrijke juridische consequenties met zich mee kan brengen wanneer dit niet goed geregeld is. Maar wat betekenen deze termen nou precies in relatie tot je pasgeboren kindje en waarom is dit zo belangrijk?

Juridisch ouderschap

De wet legt de wijze vast waarop een persoon juridisch ouder wordt van een kind. Voor de moeder wordt dit op gemakkelijke wijze vastgesteld. De moeder van een kind is de persoon uit wie het kind wordt geboren. Concreet betekent dit dat de moeder de persoon is die van het kind bevalt. Wanneer de partner van de moeder een vrouw is, moet zij eerst het kind erkennen of adopteren om juridisch moeder te worden.

De wet zit wat ingewikkelder in elkaar wanneer het gaat over juridisch vaderschap. Er zijn namelijk verschillende manieren om juridisch vader te worden van een kind. Zo wordt de persoon die een huwelijk of geregistreerd partnerschap met de moeder heeft op het moment dat het kind geboren wordt, automatisch juridisch vader van het kind. Bij ongehuwden wordt een man vader door erkenning, adoptie of vaststelling van het vaderschap door een rechter.

Juridisch ouderschap brengt een aantal rechten en plichten met zich mee. Een juridisch ouder heeft recht op omgang en informatie, maar is ook onderhoudsplichtig jegens het kind. Het kind wordt bovendien erfgenaam van zijn juridisch ouder.

?Gezag

Het verkrijgen van gezag is op veel manieren vergelijkbaar met het verkrijgen van juridisch ouderschap, maar het vergt vaak een extra handeling. Ook voor gezag geldt dat dit voor de moeder gemakkelijker tot stand komt dan voor de vader. De juridisch moeder uit wie het kind geboren is, krijgt ook automatisch gezag over het kind. Voor de vader met wie de moeder op dat moment getrouwd is of een geregistreerd partnerschap heeft, geldt hetzelfde. Wanneer ouders ongehuwd zijn geldt dat een vader gezag kan krijgen door dit samen met de moeder aan te vragen. Dit kan vrij gemakkelijk door een (digitaal) formulier in te dienen via de website van de rechtbank.  De juridisch ouder die geen toestemming heeft van de moeder om het gezag te verkrijgen, moet zich wenden tot de rechtbank.

Een verschil met het juridisch ouderschap is dat het gezag meer rechten en plichten met zich meebrengt. Pas wanneer een juridisch ouder het gezag heeft, heeft diegene ook daadwerkelijk het recht om het kind te verzorgen en op te voeden. Dit is dus uitgebreider dan alleen een recht op omgang. De ouder met gezag mag namelijk belangrijke beslissingen nemen over het leven van het kind, zoals een schoolkeuze, medische beslissingen, een verhuizing of een vakantie naar het buitenland. Een moeder die alleen het gezag heeft, heeft bij het nemen van deze beslissingen dus geen toestemming nodig van de andere (juridische) ouder zonder gezag.

Voogdij

Om te begrijpen wat voogdij inhoudt, zijn de begrippen juridisch ouderschap en gezag van belang. Er is namelijk sprake van voogdij wanneer een ander dan de (juridische) ouder het gezag over het kind heeft. Dit komt bijvoorbeeld voor wanneer beide ouders met gezag zijn overleden en een derde wordt aangewezen om voogdij te krijgen over het kind. Ouders kunnen dit tegenwoordig zelf regelen door gezamenlijk in een testament of in het gezagsregister aan te geven wie de voogd van hun kind moet worden na overlijden. Deze persoon zal na overlijden door de rechtbank als voogd aangewezen worden, mits diegene instemt uiteraard.

Een andere situatie waarin voogdij voorkomt is bij een ondertoezichtstelling, een uithuisplaatsing of een andere kinderbeschermingsmaatregel. Voogdij komt dan bijvoorbeeld te liggen bij een gecertificeerde instelling. De voogd van de gecertificeerde instellingen begeleidt de ouders bij het uitoefenen van hun gezag en geeft hen in dit kader opdrachten.

Een belangrijk onderscheid

Het bovenstaande maakt duidelijk dat het belangrijk is om het onderscheid te weten tussen 'juridisch ouderschap', 'gezag' en 'voogdij'. De rechten van een juridisch ouder zijn immers niet zo uitgebreid als de rechten van een ouder met gezag. Voor ouders met gezag kan het bovendien belangrijk zij om eens stil te staan bij wie het voogdij moet krijgen over het kind na hun overlijden. Belangrijke zaken om te weten, maar ook om te regelen.