Erhard Koekoek
Op het onlangs gehouden Landelijk Congres Cliëntenraden ‘Cliëntenraad: van weten naar doen!’ kwam uitgebreid de rol van cliëntenraden in de praktijk aan bod. Een onderwerp dat blijvend de aandacht vraagt van zorgaanbieders, cliëntenraden, zorgbestuurders en raden van toezicht.
In de praktijk verschilt de rol van cliëntenraden immers per zorginstelling. Wie zitten er bijvoorbeeld aan de gesprekstafel? Soms is dat de voltallige cliëntenraad, soms enkel de ambtelijk secretaris of voorzitter van de cliëntenraad. In dat laatste geval is het maar de vraag of hun kwaliteiten en vaardigheden voldoende zijn om op ieder thema ook écht aan tafel te zitten. Ook is de participatie-ambitie van de cliëntenraad sterk verschillend. De ene cliëntenraad vind het enkel geïnformeerd worden op tal van onderwerpen afdoende. De andere cliëntenraad wil het liefst over elk onderwerp een (verzwaard) advies kunnen uitbrengen (en straks onder de nieuwe Wmcz II al dan niet instemmen). De vraag hoe hoog men op die participatieladder wil én kan, dient iedere cliëntenraad zich echter structureel te stellen.
Verkrijgen van positie
Het als cliëntenraad verkrijgen van positie valt of staat niet alleen met wettelijk toegekende rechten. Positie wordt veelal juist in de praktijk verkregen. Als cliëntenraad is het daarom effectief om - naast de cliënten zelf - contactmomenten te bepalen met sleutelfiguren binnen én buiten de zorginstelling. Daarbij valt te denken aan de:
Ondernemingsraad
(Kwaliteitszetel) Raad van Toezicht
Klachtfunctionaris (Wkkgz)
Klankbordgroepen in de zorginstelling
Wmo-raad
Zorginkopers Zorgkantoor/Zorgverzekeraars
In de praktijk worden dergelijke sleutelfiguren nogal eens vergeten. Maar juist de contacten met deze partijen worden ook door het bestuur gezien en onderkend. Kortom, de cliëntenraad komt in beeld en verkrijgt positie.
Onafhankelijke hulp waar het nodig is
Een belangrijke taak van de cliëntenraad is het adviseren over de begroting en de jaarrekening van de zorgaanbieder. Zorg en geld komen daar immers samen. Het is daarom noodzakelijk dat het cliëntenperspectief juist bij de vaststelling van de begroting en jaarrekening door de cliëntenraad wordt ingebracht. Reden waarom in het huidige wetsvoorstel Wmcz II nog eens extra wordt duidelijk gemaakt dat de kosten voor het inschakelen van externe deskundigen (accountants, advocaten, etc.) ten laste komen van de zorgaanbieder. De cliëntenraad wordt voor de financiën dus minder afhankelijk van de welwillendheid van de zorgaanbieder, nu deze niet vooraf hoeft in te stemmen met de kosten. Alleen in geval van een rechtsgeding (juridische procedure) dient de cliëntenraad de zorgaanbieder vooraf te informeren over de te maken kosten. Instemming van de zorgaanbieder is dus niet nodig. Door deze informatieplicht krijgt de zorgaanbieder de gelegenheid om te onderzoeken of hij ter voorkoming van de kosten mogelijk op andere wijze tot een oplossing van het geschil met de cliëntenraad kan komen.
Een en ander betekent ruimte voor de cliëntenraad om zich op een deskundige en onafhankelijke wijze te laten bijstaan voor de vervulling van zijn taak. Bij twijfel over de vraag of sprake is van bijvoorbeeld een adviesplichtig besluit, kan de cliëntenraad zich dus wenden tot een onafhankelijk advocaat voor een juridische toets. Bij vragen over de begroting of de jaarrekening kan de cliëntenraad zich wenden tot een eigen gekozen accountant.
Spanningen en bemiddeling
De stap naar een juridische procedure of een gang naar de Landelijke Commissie van Vertrouwenslieden (LCvV) wordt in de zorg nogal eens gezien als een beschamende vertoning. Mijns inziens ten onrechte. Tegelijk valt niet te ontkennen dat in een procedure standpunten verharden en soms verhoudingen kunnen beschadigen. Cliëntenraden kunnen bij een (potentieel) geschil de zorgaanbieder actief wijzen op de mogelijkheid van bemiddeling ter voorkoming van een procedure. De hierboven besproken plicht van de cliëntenraad om de zorgaanbieder vooraf te informeren over de te maken kosten van een procedure, is dan een goed aanknopingspunt voor het bespreken van een andere optie; de bemiddeling.
De bemiddeling is een vrijwillig en strikt vertrouwelijk traject waarbij de zorgaanbieder en de cliëntenraad onder begeleiding van een onafhankelijke en onpartijdige bemiddelaar om tafel gaan. Bemiddeling is niet gericht op winnen of verliezen, maar juist om tot een constructieve werkrelatie te komen én het geschil samen op te lossen.
Wilt u meer informatie over de mogelijkheden van bemiddeling of heeft u andere vragen over medezeggenschap. Neem dan – uiteraard vrijblijvend – contact op met een advocaat of bemiddelaar van de praktijkgroep Medezeggenschap van BVD advocaten.