Is het toegestaan om een detectivebureau in te schakelen om het samenwonen van een ex-echtgenoot aan te tonen?

Op 12 december 2012 wees de rechtbank Zutphen vonnis in een opmerkelijke zaak die van belang is voor de familierechtpraktijk. De casus was als volgt.

Casus
Een man, laten we hem A noemen, is gehuwd geweest met een vrouw (B). A en B hebben samen een zoon gekregen, die 14 jaar oud is en bij B woont. De echtscheidingsprocedure tussen A en B is in volle gang. B verzoekt de rechtbank hierbij om partneralimentatie. Dat laatste zint A allerminst. Hij is namelijk van mening dat B samenwoont met haar nieuwe vriend “als ware zij gehuwd”, zoals opgenomen in de wet (art. 1:160 BW), zodat hij geen alimentatieverplichting heeft. Volgens A moet B’s nieuwe vriend haar verzorgen. B ontkent dat zij samenwoont “als ware zij gehuwd”. De bewijslast ligt dus bij A. Hij moet bewijzen dat B wel samenwoont.

A huurt een detectivebureau in en geeft hierbij de opdracht te onderzoeken of B samenleeft met haar vriend als ware zij gehuwd. In de periode van 10 oktober 2011 tot en met 15 januari 2012 wordt B, zo blijkt later, systematisch en langdurig door de detective geobserveerd. De detective, zoals later blijkt een ervaren oud-politieman, doet dit met behulp van verborgen camera’s die hij onder meer bij de ingang van de parkeergarage en in de gemeenschappelijke hal van het appartement waarin B woont ophangt. De detective gaat zelfs zo ver dat hij tijdelijk een appartement huurt in hetzelfde appartementencomplex waar B in woont. Ook vanuit dit gehuurde appartement wordt B geobserveerd.

Tijdens een onderhoudsbeurt aan de auto van B wordt een elektrisch kastje ontdekt dat met tape is bevestigd op de linkerachterkant van de auto. Dit blijkt een GPS-systeem te zijn, dat de detective heeft aangebracht.

Op basis van alle gegevens maakt de detective een onderzoeksrapport. Dit wordt in april 2012 naar B verzonden door de advocaat van A. Het rapport bevat observatieverslagen van B en haar vriend op diverse plaatsen buiten de woning en camerabeelden, waarop B, haar vriend en de zoon van partijen te zien is.

B is hevig ontdaan als zij ontdekt wat A heeft uitgehaald, zodanig dat zij psychische problemen krijgt en een psychiater moet inroepen om haar leven weer te kunnen oppakken. Ze lijdt aan slapeloosheid, permanente achtervolgingsangst, hevige gevoelens van onveiligheid (juist ook in haar woning) en ervaart een permanent gevoel dat zij geobserveerd wordt. Ze start een rechtszaak tegen A, waarbij zij  - kort gezegd - om een schadevergoeding voor haar schade verzoekt.

Oordeel rechtbank
Hoe oordeelde de rechtbank? De rechtbank stelt allereerst dat in deze procedure de vraag centraal staat of A onrechtmatig heeft gehandeld bij het geven van een opdracht aan de detective om onderzoek te doen naar het vermeende samenleven als ware zij gehuwd van B. A doet dit om bewijs te vergaren met als doel om in de lopende echtscheidingsprocedure aan te tonen dat hij geen partneralimentatie hoeft te betalen.
Het gaat hierbij dus niet om het opsporen van een misdrijf door de politie of het opsporen van fraude maar om een kwestie van burgerlijk recht, waarbij een detective een onderzoek naar het privéleven van B doet. Wat is de juridische status van deze detective? Hij is geen politieagent maar, juridisch gezien, een gewone burger zoals ieder ander en beschikt dus niet over bijzondere opsporingsbevoegdheden. Dit lijkt de detective echter wel uit het oog te zijn verloren, aldus de rechtbank.

De rechtbank overweegt verder dat het op zichzelf niet onrechtmatig is om in een civiele procedure tegen een persoon bewijs te vergaren zonder dat deze persoon zich daarvan bewust is. Zelfs observatie kan daarbij een noodzakelijk middel zijn. Toch moet bij dit soort maatregelen de eisen van proportionaliteit en subsidiariteit in acht worden genomen. Dit betekent dat het gekozen middel evenredig moet zijn aan het met de inzet van dat middel beoogde doel én dat van het gebruik van een zwaar middel moet worden afgezien als dit doel ook op een minder ingrijpende manier bereikt kan worden.

Het plaatsen van een GPS-systeem onder de auto van B acht de rechter in regelrechte strijd met beide eisen en is onrechtmatig te noemen. Immers is met dit systeem de locatie van de auto 24 uur per dag te localiseren, hetgeen een aanzienlijke inbreuk op iemands privéleven inhoudt. Zelfs in het strafrecht moet voor het plaatsen van een dergelijk opsporingsmiddel door de politie  eerst toestemming aan de rechter-commissaris worden verzocht! Een gewone burger, zoals de detective, mag dit middel dan ook niet inzetten, ook niet op grond van een Privacygedragscode die voor detectivebureaus als norm zou zijn gesteld.

Ook het plaatsen van camera’s bij de voordeur van het appartement van B en in de gemeenschappelijke hal van het appartement noemt de rechtbank zonder meer onrechtmatig. Dit gedrag is zelfs strafbaar gesteld in art. 138 en 139f Wetboek van Strafrecht! Daar doet niets aan af dat de detective ook - tijdelijk - huurder van hetzelfde appartement was. Sterker nog: nu de detective een zeer ervaren oud-politieagent is, acht de rechtbank het zorgwekkend dat zo iemand zich niet meer bewust lijkt te zijn van de wettelijke regels en gedurende drie maanden B’s handel en wandel in opdracht van A langdurig en systematisch heeft geobserveerd. Het feit dat B zou hebben gelogen over haar relatie, zoals A de rechter voorhield, doet hier niets aan af. De acties van de detective in opdracht van A zijn en blijven onrechtmatig, ook al voerde A aan dat B zich in het geheel niet bewust was geweest van de acties. De rechter achtte dit verweer de wereld op zijn kop: B heeft, toen zij te weten kwam wat A had laten uitvoeren, aanzienlijke gevoelens van onveiligheid ontwikkeld. A wordt veroordeeld in de  - nog nader op te maken - schade van B, waaronder haar immateriële schade en in de proceskosten en nakosten. De inhoud van het detectiverapport kan hij in de prullenbak gooien nu het uit onrechtmatig verkregen bewijs bestaat.

Conclusie
Het is bepaald onverstandig om te handelen zoals A heeft gedaan. Zit u ook in een situatie waarin u zich afvraagt of u wel partneralimentatie moet betalen of hoe u kunt aantonen dat er sprake is van samenwoning? Neem contact op met een van onze familierechtadvocaten via onze website. Zij kunnen u gedetailleerd voorlichten over uw rechten en plichten zodat u een dergelijke procedure als hier beschreven kunt vermijden.