Als kind zelf naar de rechter

Of we nu als advocaat of als hulpverlener met echtscheidingen te maken krijgen: we slaken allemaal van tijd tot tijd een diepe zucht bij het zien van het kinderleed in de echtscheidingspraktijk.  Ouders strijden, kinderen lijden, en het gaat maar door. Mogelijkheden om dit te doorbreken zijn soms beperkt. Maar een enkele keer kan een hulpverlener een kind van dienst zijn door het te helpen om het lot in eigen hand te nemen en zelf naar de rechter te stappen. Omdat het van belang is dat een hulpverlener de mogelijkheden kent die er zijn, wordt daar in dit artikel nader op in gegaan.

Wanneer kan een kind zelf naar de rechter?

In principe kan een minderjarig kind niet zelf procederen. Daar moet je 18 jaar oud voor zijn. Er zijn echter situaties waarin een uitzondering op deze regel geldt. Kinderen van 12 jaar of ouder kunnen al zelf naar de rechter stappen, dus zonder hun ouders en zonder een advocaat, in de volgende situaties:

• Als het kind wil dat de omgangsregeling/zorgregeling wordt aangepast.

• Als het kind wil dat één van de ouders het gezag krijgt over dit kind.

• Als er een gezagsgeschil is: ouders kunnen het absoluut niet eens worden over de inschrijving op een school, over bepaalde hulpverlening, over een verhuizing, etc. Het kind kan dan aan de rechter vragen een knoop door te hakken en uiteraard zelf aangeven wat zijn of haar voorkeur heeft.

Hoe werkt dit?

De gang van een kind van 12 jaar of ouder naar de rechter, is heel eenvoudig. Er zijn geen ingewikkelde voorschriften voor. Een briefje is voldoende. Vaak schrijven broertjes en zusjes dit soort brieven in de praktijk samen, maar dat hoeft uiteraard niet.

Wat beslist een rechter?

Wanneer je als hulpverlener met een kind deze mogelijkheid bespreekt, is het wel van belang om het kind aan te geven dat de rechter niet automatisch beslist zoals het kind graag wil. Vaak wordt door de rechter een bijzonder curator benoemt die advies geeft en regelmatig komt ook de Raad voor de Kinderbescherming eraan te pas. Ook zal kritisch getoetst worden of de brief van het kind niet een verkapt verzoek van één van de ouders is, die zelf zijn zin niet krijgt en het nu via het kind probeert. Een rechter zal daar kritisch op toetsen.

Voorbeelden rechtspraak minderjarige kinderen

De rechtbank Den Haag deed in september 2015 uitspraak in een zaak waarin twee minderjarige kinderen hebben gevraagd om aan hun moeder het eenhoofdig gezag toe te kennen en de zorgregeling zo te wijzigen dat zij niet meer naar hun vader toe hoeven.

De rechter vraagt over dit verzoek allereerst advies aan een bijzonder curator. Die stelt vast dat de ouders door een gebrek aan communicatie in een conflictsituatie zijn beland, waar de kinderen veel last van hebben. De bijzonder curator vindt dat de kinderen vrij moeten worden gelaten in hun contact met vader. Voor wijziging van het gezag ziet de bijzonder curator geen aanleiding. De rechtbank volgt dit advies op. De zorgregeling blijft open: de kinderen mogen zelf keuzes maken als he gaat om het contact met hun vader. Wijziging van het gezag vindt niet plaats, dat is een te zwaar middel. Het gaat de kinderen vooral om meer vrijheid in het onderhouden van contact met hun vader en daarvoor is een gezagswijziging niet nodig. Ook is niet gebleken dat de vader in de praktijk niet meewerkt aan verzoeken waarvoor zijn toestemming is vereist. Voor een deel werd dus tegemoet gekomen aan het verzoek van de minderjarigen, maar voor een deel ook niet.

De rechtbank Midden – Nederland deed heel recent, in maart 2017, een heel mooie uitspraak, die zelfs helemaal in taal is opgesteld, die begrijpelijk is voor een jongere. Een minderjarig meisje diende een verzoek in om bij haar vader te mogen wonen. De kinderrechter vraagt advies aan de Raad voor de Kinderbescherming en die acht een verhuizing van het meisje naar haar vader niet in haar belang. De rechter legt dit in de uitspraak als volgt uit (Op internet is de uitspraak geanonimiseerd):

‘De Raad vindt dat … van haar vader niet de steun kan krijgen die ze nodig heeft. Ze heeft namelijk extra steun nodig omdat ze nog jong is, maar ook extra begeleiding om te kunnen opgroeien tot een gelukkige jonge vrouw. Ze krijgt bij haar vader te veel vrijheid en hij maakt de problemen van … kleiner dan ze zijn. Eigenlijk vindt hij helemaal niet dat … een kwetsbaar meisje is dat extra begeleiding nodig heeft. De Raad vindt het daarom niet goed dat … bij haar vader gaat wonen.’

‘De Raad weet dat … al jarenlang bij haar vader wil wonen, maar vindt het toch beter als ze bij haar moeder blijft. De Raad vindt het ook belangrijk dat hier nu eindelijk eens een beslissing over komt, zodat … ook zelf goed weet dat ze niet bij haar vader mag gaan wonen. Op die manier hoeft ze dan ook niet elke keer meer te hopen dat ze toch misschien bij haar vader mag wonen.’

De wens van dit meisje wordt niet vervuld, maar de moeite die de kinderrechter doet om dit heel zorgvuldig en begrijpelijk toe te lichten, laat wel zien hoe serieus kinderen worden genomen in dit soort procedures.

Wanneer wel?

Na deze voorbeelden zou de vraag kunnen rijzen in welke gevallen het zin heeft om een minderjarige in overweging te geven om verzoek te doen. Ik denk dan, als het gaat om hulpverleners, onder meer aan de situatie dat een kind van boven de 12 jaar hulpverlening nodig heeft, maar een van de ouders daarvoor geen toestemming geeft. Het is in elk geval goed als u zich realiseert dat in een dergelijk geval niet alleen de welwillende ouder maar ook het kind zelf de gang naar de rechter kan maken, als er in de communicatie echt niet uitgekomen wordt.

Wellicht interessant om te zien hoe zo’n ‘kindvriendelijke’ uitspraak eruit. Klik hier.